အမွိဳက္ (၄)

အမွဳိက္ေၾကာင္႔ ပဋိပကၡျဖစ္ျခင္း

ဒီလို အမွဳိက္ပုံ နဲ႔ မၾကဳံေတြ႔ရလို႔ အမွဳိက္ရဲ႕ ဆိုးက်ဳိးကို ထိထိေရာက္ေရာက္ မခံစားရတဲ႔ အသိုင္းအ၀ိုင္းကို အမွဳိက္ပုံမွာ ေနထိုင္ရသူေတြရဲ႕ဆိုးက်ဳိးကို စာနာႏိုင္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္မွဳတခ်ဳိ႕႔ ေပၚထြက္လာခဲ႔တယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္တဲ႔ အုပ္စုေတြထဲက အဓိက လူစု (၂) စု ပါ၀င္ခဲ႔ပါတယ္။ တစ္ဖြဲ႔က ျမဴနီစီပယ္ အမွဳိက္က်ဳံး အလုပ္သမားေတြ ျဖစ္ၿပီး က်န္တဲ႔ အဖြဲ႔ကေတာ႔ အမွဳိက္ပုံေဘးနားမွာေနၿပီး အမွဳိက္ရဲ႕ ဆိုးက်ဳိးကို ခံစားေနရတဲ႔ သူေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးခဲ႔တဲ႔ ဆယ္စုႏွစ္ေတြက အမွဳိက္ နဲ႔ ပတ္သတ္တဲ႔ ဆႏၵျပမွဳ အက်ပ္အတည္းေတြ ျဖစ္ခဲ႔ၿပီး အမွဳိက္က်ဳံးအလုပ္ကို လုပ္ကိုင္ၾကသူေတြက လုပ္ခခံစားခြင္႔ နဲ႔ အလုပ္အကိုင္ တည္ျမဲေရးတို႔အတြက္ ေတာင္းဆိုခဲ႔တယ္။

၁၉၈၆ ခုႏွစ္မွာ ဖိလယ္ဒဲဖိယား၊ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ နဴးေယာ႔ခ္ၿမိဳ႕ေတာ္၊ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ တုိရန္တို နဲ႔ အြန္ေတရီယို၊ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္မွာ ေရွကာဂုိ၊  ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာဆို ဗန္ကူးဗား၊ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ ဂရိက ေအသင္၊ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ စပိန္က အလမ္နီးကား စတဲ႔ ၿမိဳ႔ေတြမွာ အမွဳိက္နဲ႔ ပတ္သတ္တဲ႔ ဆႏၵျပအေရးဆိုမွဳေတြ ျဖစ္ခဲ႔တယ္။ ဒီလို လွဳပ္ရွားမွဳေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္က အေျခအေနေတြ နဲ႔ ၾကာျမင္႔ခ်ိန္ေတြဟာ အမ်ဳိးမ်ဳိးပါပဲ။ (တခ်ဳိ႕အျဖစ္အပ်က္ေတြမွာ တစ္ရက္ ႏွစ္ရက္ပဲ ၾကာေပမယ္႔ တခ်ဳိ႕ အျဖစ္အပ်က္ေတြကေတာ႔ လေပါင္းမ်ားစြာၾကာတဲ႔ အထိ ျဖစ္ပ်က္ခဲ႔ၾကပါတယ္။) ဒါေပမယ္႔ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြရဲ႕ ဘုံတူညီမွဳကေတာ႔ အမွဳိက္ကို ႏိုင္ငံေရး အသုံးခ်ပစၥည္း ( Political Tool) အျဖစ္ သုံးခဲ႔ၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အျဖစ္အပ်က္တိုင္းမွာ ျမဴနီစီပယ္ အာဏာပိုင္ေတြ၊ အမွဳိက္သယ္တဲ႔ ကုမၸဏီေတြ၊ ဥပေဒျပဳေတြဟာ သူတို႔ အလုပ္သမားေတြ၊ အလုပ္သမားကိုယ္စားလွယ္ေတြ နဲ႔ မျဖစ္မေန ေဆြးေႏြးခဲ႔ရတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ႔ ေဒါသထြက္ေနတဲ႔ေဒသေန ျပည္သူေတြရဲ႕ ျမင္ကြင္းကေန အမွဳိက္ေတြကို ျမန္ျမန္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေစခ်င္လို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို အမွဳိက္ကို ႏိုင္ငံေရးအသုံးခ် ပစၥည္း အျဖစ္ လုပ္ခဲ႔တဲ႔ အျဖစ္အပ်က္ေတြထဲမွာ အမွဳိက္ပုံမယ္႔ လမ္းေၾကာင္းကို ပိတ္ထားလို႔ အမွဳိက္ေတြ မက်ဳံးႏိုင္ဘဲ ၿမိဳ႔ျပေနရာေတြမွာ အမွဳိက္ေတြကို စုပုံေစတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အျဖစ္အပ်က္ကေတာ႔ မကၠဆီကိုက ေအာက္ဆာကာ မွာ ျဖစ္ခဲ႔ပါတယ္။ ၂၀၀၀ ခု အေစာပိုင္းႏွစ္ေတြတုန္းက တၿမိဳ႕လုံးနီးပါးက အမွဳိက္စုပုံတဲ႔ ေနရာနားမွာ က်ဴးေက်ာ္ေနထိုင္ၾကတဲ႔ သူေတြက ျမဴနီစီပယ္က အမွဳိက္မပုံႏိုင္ေအာင္ အမွဳိက္ကားေတြကို လမ္းပိတ္ထားခဲ႔ၾကတယ္။ ဒီလို လမ္းပိတ္ဆုိ႔ထားတာေတြကို အမွိဳက္ပစ္ဖို႔ လာတဲ႔ အႀကိမ္တိုင္းမွာ လုပ္ခဲ႔ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ျမဴနီစပယ္ အရာရွိေတြက အမွဳိက္သိမ္းတာကို ေရႊ႕ဆိုင္းထားၿပီး အမွဳိက္ေတြကို လမ္းေပၚမွာ စြန္႔ပစ္မယ္႕ အစား  အိိမ္ေတြမွာပဲ စုထားဖို႔ ၿမိဳ႕ေနလူထုကို ေျပာခဲ႔တယ္။ ျမဴနီစပယ္ရဲ႕ အလုပ္က ၿမိဳ႕ကို သန္႔ရွင္းရမယ္လို႔ ယူဆၾကတဲ႔ လူထုက ျမဴနီစီပယ္ရဲ႕ ေျပာဆိုမွဳကို အေလးမထားခဲ႔ၾကဘူး။ အမွဳိက္တန္ရာေပါင္းမ်ားစြာကို ပန္းေျခေတြမွာ၊ လမ္းေထာင္႔ေတြ နဲ႔ ေစ်းအနီးအနား၀န္းက်င္ေတြမွာ စြန္႔ပစ္ခဲ႔ၾကတယ္။

ဒီၿမိဳ႕မွာ ေနထိုင္သူေတြဟာ အမွဳိက္ေတြကို ျမင္ေတြ႔ရၿပီး အနံ႔အသက္ဆိုးေတြ ရေတာ႔ စိတ္အေႏွာင္႔ အယွက္ျဖစ္ၾကရတယ္။ အမွဳိက္ေတြက ၾကြက္ေတြကို ဆြဲေဆာင္တယ္။ ေနာက္ အင္းဆက္ပိုးမႊားေတြ၊ ေခြးေလ ေခြးလြင္႔ေတြ ေရာက္လာၾကတယ္။ ဒီအေတြ႔အၾကဳံေတြက ခရီးသြားလုပ္ငန္းကို အဓိက မွီခုိေနရတဲ႔ သူတို႔ ၿမိဳ႔ကို ခရီးသြားေတြရဲ႕ အထင္ေသးမွဳကို ျဖစ္ေစတယ္။ ဒါ႔ေၾကာင္႔ ျမဴနီစီပယ္ အာဏာပိုင္ေတြဟာ ဒီအမွဳိက္ေတြကို စြန္႔ပစ္ဖို႔ အတြက္ အမွဳိက္ပစ္လမ္းကို ပိတ္ဆို႔ထားတဲ႔ ဆႏၵျပသူေတြကို မျဖစ္မေနညွဳိႏွဳိင္းရေတာ႔တယ္။ အမွိဳက္ပတ္၀န္းက်င္ေနထိုင္ၾကသူေတြက အမွဳိက္စြန္႔ပစ္စီမံခန္႔ခြဲတာနဲ႔ ပတ္သတ္လို႔ အဓိကထား ညွဳိႏွဳိင္းၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ျမဴနီစီပယ္အာဏာပိုင္ေတြက အမွဳိက္ပုံ၀န္းက်င္မွာ မီးကာကြယ္မွဳ ေသခ်ာမျပဳႏိုင္တာရယ္၊ အမွဳိက္ပမာဏစြန္႔ပစ္စုပုံႏိုင္တာထက္ မ်ားျပားလြန္းတာရယ္ ေၾကာင္႔ အမွဳိက္ပုံ၀န္းက်င္က လူေတြ ေက်နပ္ေအာင္ လွ်ပ္စစ္သြယ္ေပးရတယ္။ ေဆးခန္း နဲ႔ စုေ၀းခန္းမေတြပါ ေဆာက္လုပ္ေပးဖို႔ သေဘာတူရပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ပဲ အႏွိမ္ခံ အက်ဥ္ခံ အသိုင္းအ၀ိုင္းဟာ သူတို႔ ရဲ႕ ၿမိဳ႕ျပဆိုင္ရာ အခြင္႔အေရးေတြ ရရွိေအာင္ အမွဳိက္ကို အသုံးခ်ခဲ႔ၾကတယ္။
          ျမဴနီစီပယ္ အလုပ္သမားေတြပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အမွဳိက္ပုံ၀န္းက်င္က အသိုင္းအ၀ိုင္းကပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အမွဳိက္ကို ႏိုင္ငံေရး အသုံးခ်ခံပစၥည္း အျဖစ္ သုံးတဲ႔ေနရာမွာ အမွဳိက္ရဲ႕ ဆုိးရြားတဲ႔ အနံ႔အသက္ နဲ႕ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ျဖစ္ေစတယ္ဆိုတဲ႔ အခ်က္ကို ကိုင္စြဲၾကပါတယ္။ ဒါ႔ေၾကာင္႔ ဖြံ႔ျဖဳိးၿပီး ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ျပည္သူေတြဟာ အမွဳိက္ကို ျမင္ကြင္းမွာ မျမင္မေတြ႔လို ၾကပါဘူး။ အမွဳိက္ဟာ သူတို႔ မ်က္ကြယ္မွာပဲ ရွိေနရမယ္လို႔ စိတ္ထဲမွာ စြဲေနၾကပါတယ္။ ဒီလိုမွ မဟုတ္ဘဲ အမွဳိက္ဟာ မေမွ်ာ္လင္႔ဘဲ သူတို႔ ေရွ႕ေမွာက္မွာ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ သူတို႔ရဲ႕ အမွဳိက္အမ်ားႀကီးစြန္႔ပစ္ေနတဲ႔ စားသုံးမွဳပုံစံကို သတိေပးေနသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။

အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ႔ အမွွဳိက္နဲ႔ ရိုးရိုးအမွဳိက္ေတြကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုမွဳဟာ ေနရာအေျခအေနအမ်ဳိးမ်ဳိးေပၚမူတည္ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အမွဳိက္ကို ဘယ္ေနရာမွ စြန္႔ပစ္မယ္ဆိုတဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ပတ္သတ္လို႔ကေတာ႔ ေမးခြန္းထုတ္စရာပါ။ ႏိုင္ငံတကာ အမွဳိက္ နဲ႔ ဆိုင္တဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ အေၾကာင္းျခင္းရာေတြမွာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ၾသဇာ၊ စီးပြားေရး ဆက္ႏြယ္မွဳေတြဟာ အေရးပါတဲ႔ အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ အေရးပါတယ္ဆိုတာကို အိုင္ဗရီကို႔စ္က အမွဳိက္မွဳ ကိစၥရယ္ ၊ ဆိုမာလီပင္လယ္ဓါးျပေတြရဲ႕ အျဖစ္အပ်က္ေတြက သက္ေသခံေနပါတယ္။ တျခားတစ္ဘက္မွာလည္း ျမဴနီစီပယ္ အလုပ္သမားေတြ နဲ႔ အမွဳိက္ေတာနားက လူေတြဟာ အမွဳိက္ကို အသုံးခ်ၿပီး သူတို႔ရဲ႕ၾသဇာကို တုိးျမွင္႔ေအာင္၊ သူတို႔ရဲ႕ ၀င္ေငြကို တိုးတက္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ဒါ႔ေၾကာင္႔ အမွဳိက္စီမံခန္႔ခြဲမွဳဟာ နည္းပညာ တစ္ခုတည္းနဲ႔ ဆိုင္တာ မဟုတ္ဘဲ တျခား က်ယ္ျပန္႔တဲ႔ လူမွဳအေၾကာင္းအရာေတြနဲ႔ပါ သက္ဆိုင္တယ္ဆိုတာ ထင္ရွားပါတယ္။

 Source: Sarah A. Moore (2011)  Global garbage: waste, trash trading, and local garbage politics